Que acontece coa vivenda?
O prezo da vivenda sufriu un fortísimo ascenso nos últimos anos, nun período que abrangue dende aproximadamente 2015. É un fenómeno amplo, que afecta moitas zonas urbanas na Unión Europea e tamén no conxunto do estado español. No caso galego, as sete grandes cidades experimentaron, con maior ou menor crudeza, este proceso.
O caso de Compostela é especialmente grave: é a principal cidade universitaria da Galiza e a porcentaxe de mozas que demandan vivenda en aluguer é elevada se comparada ás outras cidades. A precariedade no acceso á vivenda é sentida como un problema prioritario para moitas mozas que moran na cidade, sexan ou non estudantes.
Como organización que loita polos dereitos da mocidade galega cremos que chegou o momento de saír á rúa.
E logo, por que subiron os alugueres?
Non hai unha soa causa para a crise de vivenda no noso país. Encontrámonos, máis ben, perante unha conxunción de factores de diverso tipo. Velaquí algunhas das principais causas:
a. Turistificación e diminución na oferta para alugar
Hai dous feitos chave para entender a actual crise de vivenda. Por unha banda, o número absoluto de vivendas en aluguer (que é o rexime habitual de habitación para a mocidade), cronicamente escaso, descendeu marcadamente nos últimos anos. Só desde 2022 a vivenda dispoñíbel en aluguer en Compostela sufriu un descenso de 12,5%. É, de feito, unha dinámica xeral que se repite en cada unha das grandes cidades do país.
De maneira paralela, o número de vivendas de uso turístico experimentou un ascenso espectacular nos últimos anos, propiciado pola auxe do turismo de masas. O aumento entre 2022 e 2024 foi de 12%.
É imposíbel non trazar unha relación entre estes datos: parece evidente que unha porcentaxe substancial de propietarios retiraron as súas vivendas do mercado de aluguer para as orientar ao uso turístico. O motivo non é outro que o lucro, que pasa por riba das necesidades sociais.
Naturalmente, a redución de oferta para unha demanda que se mantén constante é unha das causas para o aumento dos prezos, que aumentan na razón de dous díxitos por ano (por exemplo, máis dun 11% entre 2022 e 2023).
Aliás, a turistificación ten como consecuencia a reestruturación dos espazos nas cidades. Compostela serve de exemplo paradigmático, unha vez que as vivendas de uso turístico tenden a se concentrar no centro da cidade, expulsando non só os antigos residentes permanentes, senón tamén os estudantes. A vivenda disponíbel, noutras palabras, fica cada vez máis lonxe dos centros de vida tradicionais ou dos centros de estudo e de traballo.
b. Ausencia de política pública
A política de vivenda do goberno galego desde 2009 ten como trazo principal a inacción. A pesar dos anuncios eleitorais, o certo é que a Xunta de Galiza non constrúe vivenda pública. Como exemplo, chega comparar as cifras do goberno do PP coas do chamado ‘Bipartito’: en 2006, a Xunta iniciou a construción de máis de 4200 vivendas públicas. En 2018, pola contra, foron dúas. Non é anecdótico, senón sintomático de como o PP carece de vontade de pór solución -ou sequer aliviar- a crise de vivenda.
Sería inxusto, porén, deitar toda a culpa sobre o goberno autonómico. Os sucesivos gobernos do estado español, tanto nos períodos conservadores do PP como nos socioliberais do PSOE, hai tempo que abandonaron calquera pretensión dunha política pública de vivenda ambiciosa. É así que se explica que a porcentaxe de vivenda pública no estado español estea catro veces por baixo da media europea.
Non é só unha cuestión de construción de vivenda, senón tamén de non aplicar límites aos prezos do aluguer, algo que o PP de Galiza xa rexeitou a pesar de que a lei estatal de vivenda prevé os mecanismos para o facer.
No caso de Compostela, cómpre tamén pór o foco na USC, que leva case tres décadas sen aumentar o número de vagas no seu sistema de residencias, cuns números que se achegan a 1000 vagas para unha comunidade de estudantes que supera os 26 000. É obvio que a Universidade depende do apoio das administracións para poder financiar este tipo de investimentos, mais non deixa de ser culpábel en tanto que se nega a colocar a construción de nova residencia pública entre os seus obxectivos.
c. Aumento nos prezos
Como xa subliñado, os prezos aumentaron de xeito dramático nos últimos anos. Só no período entre 2017 e 2023 o prezo medio da vivenda en aluguer en Compostela aumentou preto de 40%. É un aumento insostíbel para unha mocidade que ou estuda, ou traballa precariamente ou está desempregada.
O aumento dos salarios fica moi por baixo dos aumentos nos custos de vida e o acceso á vivenda convértese progresivamente nun privilexio. Así, a xuventude galega debe renunciar a se emancipar ou facelo dedicando cada vez unha parte maior dos seus ingresos. A isto súmase a coerción para morar en condicións de habitabilidade que están frecuentemente lonxe do ideal, ou como xa indicado, a obriga de se afastar dos centros de vida. No caso da nosa comarca non son poucos os mozos e mozas que deben, por exemplo, alugar no Milladoiro para estudar ou traballar en Compostela. Isto implica un maior tempo dedicado ao transporte e unha menor calidade de vida.
d. A vivenda como mercadoría
Cómpre adicionar outro elemento de carácter ideolóxico, que é a concepción da ideoloxía dominante sobre a natureza da vivenda. Esta é vista coma unha mercadoría, con todo o que isto implica: a súa función deixa de ser garantir un dereito fundamental, para pasar a ser unha fonte de lucro que se pode vender e comprar, posibilitando a especulación e negando a todas, mais especialmente á mocidade, o dereito a ter acceso a unha vivenda digna.
Os instrumentos da ideoloxía dominante esfórzanse en espallar esta visión da vivenda, moi espallada xa na sociedade. A isto súmase, sen dúbida, o esforzo da ideoloxía neoliberal en negar calquera posibilidade de transformación, aínda dentro dos marcos das democracias liberais.
As propostas de Galiza Nova
Galiza Nova, como organización orientada á mocidade, propón unha serie de medidas para atallar cada unha das causas da crise, ou sexa, fornecendo solucións estruturais e non simple maquillaxe.
a. Freo á turistificación e colocación de vivenda no mercado
Cómpre, primeiramente, parar a turistificación da vivenda na cidade de Compostela. As administracións deben se comprometer a non outorgar máis licenzas de vivenda turística na cidade, por unha banda, mais tamén a controlar de maneira máis activa a vivenda turística irregular e punir severamente a quen infrinxa a normativa.
Alén diso, débense buscar mecanismos para que a vivenda turística existente non ocupe barrios enteiros da cidade, isto é, buscando que se reparta dun xeito máis equilibrado na cidade.
Por outra banda, non é tolerábel que haxa vivenda baleira na cidade, que non sexa alugada mais tampouco constitúa primeira ou segunda residencia de ninguén. Os propietarios deben ser incentivados na forma de penalizacións por ter a vivenda desocupada.
É imperioso, ademais, poñer freo á concentración da vivenda nunhas poucas mans, prohibindo a acaparación de vivenda pola parte de fondos de investimento ou grandes propietarios.
b. Política pública
As administracións deben actuar de maneira activa na resolución da crise de vivenda. Son varias as medidas que Galiza Nova defende neste senso:
- Reactivación da construción de vivenda pública na cidade: o goberno galego debe retomar o investimento en vivenda pública a través da construción de nova vivenda en harmonía coas necesidades da cidade. Esta nova vivenda debe ser alugada a prezos reducidos.
- Compra de vivenda privada: non é só a través da construción de nova vivenda que as administracións poden aumentar a oferta pública. A construción de vivenda, de feito, ten unha pegada ecolóxica e no espazo urbano que cómpre ponderar nun contexto, ademais, de estagnación demográfica. As administracións deben tamén comprar vivenda privada para constituír unha bolsa de vivenda pública axustada ás necesidades sociais e, por outra banda, reestruturar a correlación entre mercado privado e oferta pública. O feito de alugar a prezos reducidos, por outra banda, faría diminuír os prezos do mercado privado.
- Residencia pública: a Universidade, en colaboración coas demais administracións, debe aumentar urxentemente o número de vagas do sistema de residencias públicas, moi por baixo da oferta doutras cidades europeas.
- Limitar os prezos dos alugueres: existindo os instrumentos para facelo, o goberno galego non pode demorar máis a limitar os prezos dos alugueres, mergullados neste momento nunha tendencia especulativa que prexudica especialmente a mocidade.
c. Calidade da vivenda
A crise de vivenda non é só, como xa se explicou, de natureza cuantitativa, mais é tamén unha cuestión de habitabilidade, saúde e calidade. Debe existir un control máis rigoroso sobre a vivenda alugada para que esta cumpra cuns estándares mínimos que, no momento, están en moitos casos lonxe de seren cumpridos.
Para concluírmos
A mocidade galega temos na nosa man mudar a realidade. Cómpre mobilizármonos e actuarmos agora. É a hora de dar pulo á loita polo dereito á vivenda digna e accesíbel para todas nós. É a hora de saírmos á rúa.
